Wątroba to największy organ człowieka. Jest to istne laboratorium, w którym zachodzi około 500 przemian chemicznych. Nie udało się jak dotąd stworzyć sztucznej wątroby, a gdyby nawet, to przy obecnej wiedzy technicznej i chemicznej zająłby ten narząd pojemność kilku pokoi średniej wielkości. Stoi ona na pograniczu układu pokarmowego i krwionośnego, spełniając wiele specjalistycznych zadań w organizmie człowieka. Jej nieprawidłowe funkcjonowanie powoduje ogólne pogorszenie się wszystkich funkcji życiowych, chora wątroba, to chory człowiek, a nie tylko organ, narząd. Jej złe funkcjonowanie powoduje różnego rodzaju choroby, pogarsza się działanie układu odpornościowego, z przyczyn, których dochodzi do różnego rodzaju infekcji. Mamy wtedy do czynienia z zapaleniem stawów, z zapaleniem kłębuszków nerkowych, przewodów moczowych, a nawet z częstym przeziębieniem, czy chrypką, że nie wspomnę już o problemach skórnych, takich jak np. grzybice, liszaje, łuszczyca.
Zmiany patologiczne w wątrobie są przyczyną chorób serca, problemów z ciśnieniem tętniczym. U mnie z powodu złej pracy wątroby poszerzona śledziona odginała lewą nerkę, utrudniając jej prawidłową pracę. Zła gospodarka w chorej wątrobie powoduje spadek wartości wszystkich prawie składników krwi, a przy tym organizm jest zatruwany przez wiele substancji, za których usunięcie jest odpowiedzialna. Wysoki poziom transaminaz ASPAT i ALAT jest wskaźnikiem, że nasza wątroba nie działa w sposób zadowalający. Wysoki poziom bilirubiny – podobnie. Wszystkie te substancje zatruwają nas w ten, czy inny sposób.
Wątroba to narząd, którego mamy jakby w nadmiarze. Udowodniono, że nawet z połową jej wielkości człowiek może żyć i funkcjonować na nienajgorszym poziomie, stąd ostatnio przeprowadza się przeszczepy rodzinne tego narządu, pobierając jeden płat wątroby od członka rodziny pacjenta. W ostatnich latach obserwowuje się także dzielenie uzyskanej do przeszczepu wątroby na dwie części, wszczepiając ją dwóm potrzebującym, ma to być podobno sposób na braki organów do przeszczepu, może i niegłupi, bo chyba warto zamienić życie jednej osoby w pełni sił, na życie dwóch osób.
Wątroba ma wspaniałe możliwości regeneracyjne, które znali już starożytni. Stąd przecież wziął się między innymi mit o Prometeuszu, bo w każdym micie musi być odrobinę prawdy.
Biednemu Prometeuszowi orzeł (a nie sęp jak piszą niektórzy) wydziobywał część wątroby, a ona mu się odradzała przez następną dobę. U nas śmiertelników czas regeneracji komórek wątroby (hepatocytów) jest nieco dłuższy. Jednak bez tych właściwości regeneracyjnych wątroby i bez tego, że „mamy jej za dużo” nasze zmagania z wirusem C byłyby śmiertelne w skutkach i to w bardzo krótkim czasie.
Wątroba jest słabo unerwiona, czasem powiększona daje dolegliwości bólowe o charakterze tępego bólu w prawym podżebrzu. Ból jest silny w przypadku zastojów żółci z powodu kamicy, lub zapalenia przewodów żółciowych, albo chorób woreczka żółciowego. Wtedy możemy powiedzieć o atakach bólowych, w przypadku samej wątroby na szczęście nie odczuwamy na „własnej skórze” śmierci każdej blaszki hepatocyta. Gdybyśmy czuli takie zmiany, to nikt z nas nie wypiłby pewnie nigdy w życiu grama alkoholu, a wirusowe zapalenie wątroby byłoby zauważalne i wykrywalne zaraz po zakażeniu się pacjenta. Wątroba ma funkcje regenerujące, jednak nie cofnie nigdy ran jej zadanych w postaci zaawansowanej marskości. Jej zmieniona struktura pozostaje już do końca życia. Twarde w dotyku obrzeża, powiększenie powierzchni, czy zmiana struktury z gładkiej na porowatą, „wyboistą” pozostaną z nami. Najważniejsze jest jednak, aby zakończyć oddziaływanie wirusa, który powoduje te spustoszenia, a później żyć do końca naszych dni, jako „po przebytym wirusowym zapaleniu wątroby typu C”, zapominając o istnieniu alkoholu, uważając ciągle na to, co jemy i pijemy, a także jak żyjemy.
Jarek Chojnacki
Informacje zamieszczone poniżej pochodzą z materiałów konferencji prasowej, która odbyła się w dniu 7.07 2004 w Warszawie i są autoryzowane przez Polską Grupę Ekspertów HCV.
Wątroba – laboratorium chemiczne człowieka
Wątroba jest jednym z kluczowych organów warunkujących prawidłowe funkcjonowanie naszego organizmu. Nazywana wewnętrzną fabryką człowieka jest odpowiedzialna za prawidłowy przebieg ponad 5000 funkcji życiowych, które nieustannie zachodzą w naszym organizmie. Niestety wątroba należy również do jednych z najbardziej wyrozumiałych” organów. Źle traktowana przez nas samych (np. poprzez nadużywanie alkoholu, przyjmowanie narkotyków lub złe odżywianie) lub zakażona wirusem nie skarży się aż do czasu, gdy z powodu trwałego i często nieodwracalnego już uszkodzenia nie może dalej poprawnie funkcjonować. Wątroba jest największym ludzkim narządem, u dorosłego waży ok. 1,5 kg. Umiejscowiona jest w górnej prawej części jamy brzusznej, poniżej płuc, przykryta żebrami. Szacuje się, że wątroba jest odpowiedzialna za prawidłowy przebieg ponad 500 procesów chemicznych warunkujących życie człowieka oraz ponad 5000 różnych funkcji życiowych, które nieustannie zachodzą w naszym ciele. Jest to laboratorium chemiczne całego organizmu. Tryliony mikroskopijnych komórek wątroby nieustannie przekształca to co jemy w energię, hormony, czynniki krzepnięcia i odpornościowe, usuwa toksyny z organizmu. Upośledzenie czynności wątroby w wyniku choroby prowadzi często do zaburzeń innych narządów i układów.
Wybrane funkcje wątroby:
• produkcja żółci niezbędnej w procesach trawienia i wchłaniania
• regulacja gospodarki węglowodanowej (utrzymuje prawidłowe stężenie glukozy we krwi, przekształca glukozę w glikogen i odwrotnie)
• udział w procesach syntezy (enzymów, hormonów, białek, w tym czynników krzepnięcia itd.)
• udział w procesach biotransformacji – degradacji i detoksykacji wielu związków (np. alkoholu)
• udział w zamianie cukrów i białek na tłuszcze oraz spalaniu kwasów tłuszczowych
• regulacja produkcji cholesterolu, który jest m.in, składnikiem ścian komórkowych oraz określonych hormonów
• magazynowanie różnych składników takich jak gtikogen, tłuszcze, węglowodany, białka, witaminy (A, D, B9, B12) a także żelaza.
Choroby wątroby
Po przebyciu większości chorób wątroba ma niezwykłą zdolność regeneracji, aczkolwiek człowiek może normalnie funkcjonować nawet po fizycznej utracie 50% jej wielkości. W niektórych sytuacjach mimo regeneracji wątroba ulega nieodwracalnemu uszkodzeniu. Dochodzi do jej przebudowy, bliznowacenia oraz upośledzenia funkcji. Występuje to u chorych na zaawansowaną marskość wątroby. W jej przebiegu mogą występować powikłania w postaci zagrażających życiu krwawień z przewodu pokarmowego, wodobrzusza i encefalopatii (zaburzeń psychicznych). Wówczas jedynym sposobem ratowania życia pacjenta jest przeszczepienie narządu. Proces chorobowy może przebiegać bardzo wolno, przez wiele lat, co jest typowe dla przewlekłych chorób etiologii HCV i choroby alkoholowej, W innych chorobach wątroby do jej niewydolności dochodzić może w ciągu kilku dni lub miesięcy.
Przyczyną uszkodzenia wątroby mogą być m.in.:
• choroby dróg żółciowych (wrodzone zaburzenia rozwoju, stwardniające zapalenie dróg żółciowych, marskość żółciowa pierwotna)
• niektóre wrodzone choroby przebiegające z nieprawidłową przemianą materii i wytwarzaniem substancji uszkadzających wątrobę (tyrozynemia, niedobór alfa-1-antytrypsyny, hemochromatoza/ choroba Wilsona, cholestaza rodzinna, giikogenozy)
• choroby miąższu wątroby (przewlekłe zapalenia wirusowe wątroby, marskość wątroby, autoimmunofogiczne zapalenia wątroby, ostra martwica wątroby w przebiegu zakażeń wirusowych i zatruć)
• nowotwory wątroby i dróg żółciowych
Objawy chorób wątroby
Objawy chorób wątroby są zmienne i niestałe. Dotyczy to również żółtaczki, która nie zawsze jest wykładnikiem uszkodzenia tego narządu. Poza nią w przebiegu chorób wątroby mogą występować :
• przedłużające się zmęczenie, apatia, stany depresyjne
• nudności, wymioty
• odbarwione stolce, ciemne zabarwienie moczu
• świąd skóry, bóle mięśni i stawów
• krwawienia z przewodu pokarmowego
• zaburzenia krzepnięcia krwi pod postacią przedłużających się krwawień z drobnych uszkodzeń skóry i błon śluzowych
• powiększenie obwodu brzucha i obrzęki kończyn dolnych
• zaburzenia psychiczne związane z upośledzeniem czynności mózgu (encefalopatia wątrobowa).
Niekiedy choroby wątroby przebiegają bezobjawowo lub ich objawy są mało typowe, Również wyniki badań biochemicznych krwi mogą być prawidłowe mimo postępującego procesu chorobowego w tym narządzie. W konsekwencji niejednokrotnie niezbędne jest wykonanie bardzo specjalistycznych badań dla wykrycia choroby wątroby. Są one dostępne w coraz liczniejszych ośrodkach referencyjnych.
