Zakażenia wirusem C zapalenia wątroby w rodzinach dzieci chorych na przewlekłe zapalenie wątroby typu C – obserwacje własne

Barbara Tyczyńska-Hofmann, Anna Szaflarska-Szczepanik, Agnieszka M. Chrobot, Sylwia Kołtan, Izabela Zielińska, Mieczysława Czerwionka-Szaflarska

Katedra i Klinika Pediatrii, Alergologii i Gastroenterologii AM w Bydgoszczy
Katedra i Klinika Pediatrii, Onkologii i Hematologii AM w Bydgoszczy

Gastroenterologia Polska 1999, 6 (3): 227-229

Streszczenie

Zakażenia HCV w rodzinach pacjentów z przewlekłym wzw typu C przenooszone drogą inną niż płciowa stanowią nadal zagadnienie kontrowersyjne. Celem pracy było określenie częstości występowania oraz drogi zakażeń HCV w rodzinach dzieci z przewlekłym zapaleniem wątroby typu C. Badaniami objęto 300 członków rodzin (118 matek, 102 ojców, 80 dzieci – rodzeństwa) 118 dzieci przewlekle zakażonych HCV. Infekcję HCV rozpoznano na podstawie obecności anty-HCV (Abbot EIA II lub III), potwierdzonej przy użyciu testu Liatek. Zakażenie HCV stwierdzono u czworga badanych (1,3%). W związku z występującymi u każdego zakażonego czynnikami ryzyka transnisji parenteralnej trudno jednoznacznie ustalić źródło zakażenia. Wydaje się, że zakażenia rodzinne odgrywają niewielką rolę w rozprzestrzenianiu się HCV.

Zakażenia HCV stają się coraz poważniejszym problemem epidemiologicznym. Główną drogą przenoszenia się wirusa C zapalenia wątroby są zabiegi terapeutyczne i diagnostyczne, podczas których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek. Według epidemiologów, większość zakażeń ma związek z pobytem w szpitalu.

Na podstawie badań własnych przeprowadzonych w latach 1994-1995 częstość zakażenia HCV dzieci hospitalizowanych oszacowano na 4,1% (8), a w grupie ryzyka, jaką stanowią dzieci z glutenozależną chorobą trzewną, na 14,9% (7). U wszystkich zakażonych dzieci stwierdzono możliwość zakażenia drogą jatrogenną.

Wielu autorów donosi, że ok. 30% wszystkich rozpoznanych zakażeń wirusem C zapalenia wątroby stanowią zakażenia inną drogą niż parenteralna (1, 2, 16). Wysocki i wsp. nie wykazali zakażenia u osób szczególnie narażonych, tj. u 41 pacjentów pracowników oddziału onkohematologicznego (31).

Celem pracy było przeprowadzenie badań w kierunku zakażenia HCV wśród członków rodzin dzieci z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu C (pzwz C).

Materiał i metody

Badaniami objęto członków rodzin 118 dzieci z pwzw C, które zostało potwierdzone wynikiem badania morfologicznego wątroby. Grupa członków rodzin składała się z 300 osób: 118 matek, 102 ojców oraz 80 dzieci – rodzeństwa. W grupie 85 dzieci (72%) badanie skriningowe wykonano u wszystkich osób zamieszkujących razem, a w przypadku pozostałych analizowanych dzieci badaniem objęto jedynie rodziców. U każdego z domowników wykonano oznaczenia przeciwciał anty-HCV metodą immunoenzymatyczną Abbot EIA II i III generacji, a wynik dodatni potwierdzono przy użyciu testu Liatek III.

W przypadku stwierdzenia zakażenia HCV zbierano wywiad epidemiologiczny umożliwiający ustalenie źródła zakażenia wirusem C zapalenia wątroby.

Wyniki

Zakażenie wykryto u czterech członków rodzin dzieci z pzwz C, co stanowi 1,3% wszystkich badanych. Były to następujące osoby:

  1. 43-letnia matka 11-letniej dziewczynki – wielokrotnie hospitalizowana, wielokrotnie leczona drogą parenteralną z powodu napadów astmy oskrzelowej. Córka również wielokrotnie hospitalizowana; prawdopodobnie obie zostały zakażone drogą jatrogenną;
  2. 35-letnia matka 8-letniego chłopca – pielęgniarka, dotychczas niehospitalizowana, możliwe, że została zakażona drogą kontaktów zawodowych. Syn raz hospitalizowany przed wykryciem zakażenia; trudna do oceny droga transmisji wirusa: jatrogenna (?) lub wertykalna (?);
  3. 20-letnia siostra 5-letniego chłopca. Brak czynników ryzyka w wywiadzie epidemiologicznym, niehospitalizowana, sporadyczny kontakt z jednostkami służby zdrowia (szczepienia ochronne, leczenie stomatologiczne);
  4. 44-letni ojciec – raz leczony szpitalnie (przebył zabieg operacyjny); syn wielokrotnie leczony szpitalnie; możliwe, że obaj zostali zakażeni drogą jatrogenną.

Omówienie

Wirusowe zapalenie wątroby jest jedną z najczęściej występujących chorób na świecie. Szczególny problem stanowi wirusowe zapalenie wątroby typu B i C ze względu na szerzenie się drogą naruszenia ciągłości tkanek, jak i przewlekłe następstwa organiczne. Częstość występowania zakażenia HCV w populacji nieobciążonej czynnikami ryzyka sugeruje istnienie innych dróg transmisji wirusa. Zakażenia te, tzw. sporadyczne, stanowią ok. 30% wszystkich rozpoznawanych przypadków (1, 2, 16). Przypadki zakażeń rodzinnych są dość rzadkie i nie w pełni oszacowane (3, 23, 28). Większość autorów stwierdza jednak wyższy odsetek zakażeń wśród członków rodzin chorych w stosunku do populacji ogólnej (5, 10, 11, 25, 26). Wydaje się, że droga płciowa jest najczęstszą drogą rozprzestrzeniania się wirusa spośród kontaktów rodzinnych (5, 11, 25).

Coltorti i wsp., badając otoczenie chorych na pwzw C, stwierdzili zakażenie HCV aż u 27% współmałżonków i tylko u 1,9% ich dzieci (5). Podobne wyniki przedstawili Marinio i wsp., którzy zakażenie stwierdzili u 18% partnerów seksualnych (25). Wydaje się jednak, że zakażenie się wirusem C drogą płaciową odgrywa znacznie mniejszą rolę niż w przypadku zakażeń HBV i HIV (16). Możliwe są także zakażenia wertykalne, chociaż ocena tej drogi transmisji jest również w literaturze bardzo rozbieżna (12-14, 17, 18, 20, 21, 24, 27, 29, 30). Według autorów japońskich, ryzyko zakażenia noworodka, którego jedno z rodziców jest zakażone, wynosiło 10% (21). Ze względu na możliwość na możliwość przenoszenia wirusa przez domowników nie będących partnerami seksualnymi sugeruje się, że ważne są takie źródła jak ślina i płyny ustrojowe (16), jednak doniesienia o obecności wirusa C zapalenia wątroby w wydalinach i wydzielinach są dość kontrowersyjne (4, 6, 9).

Doniesienia innych autorów potwierdzają obserwacje własne, ze zakażenie przez kontakt domowy czy zakażenia okołoporodowe są raczej rzadkie (15, 19, 22).

Stwierdzona częstosć zakażenia HCV (1,3%) w rodzinach chorych dzieci nie jest wyższa niż częstość zakażenia HCV w populacji ogólnej (1,5 – 2%). Na niski odsetek tej częstości wpłynęło zapewne to, że grupę zakażonych stanowiły dzieci, nie zaistniała więc najczęstsza droga rozprzestrzeniania się wirusa wśród zakażeń sporadycznych – droga kontaktów płciowych.

Podczas zbierania wywiadu epidemiologicznego u zakażonych członków rodzin okazało się, że każdy z nich był obciążony czynnikami ryzyka transmisji parenteralnej, trudno więc jednoznacznie ustalić źródło zakażenia. Wydaje się, że wtórne zakażenie rodzinne w badanym otoczeniu chorych jest mało prawdopodobne.

Piśmiennictwo

  1. Alter M.J. : Clinical virological and epidemiological basis for the treatment of chronic non-A non-B hepatitis. J.Hepatol., 1990, 11, 10-25.
  2. Botrtolotti F., Vajro P., Barbera C. : Hepatitis in childhood: epidemilogical and clinical aspects. Bone Marrow Transplant., 1993, 12, 21-23.
  3. Cassarini C., Diodati C., Bonetti P.: Intrafamiliar diffusion of HCV infection in patients with chronic hepatitis C. Intern. Symp. on Viral Hepatitis and Liver Disease, Tokyo, 1993, 62A.
  4. Chang T.T., Liou T.C., Young K.C.: Detection of hepatitis C virus (HCV RNA) in saliva urina, seminal fluid and ascites. Intern. Symp. on Viral Hepatitis and Liver Disease, Tokyo, 1993, 58A.
  5. Coltorti M., Caporaso M., Morisco F., Suozzo R., Romano M.: Prevalence of hepatitis C virus infection in the household contacts of patients with HCV related chronic liver diseas. Infection, 1994, 22, 183-186.
  6. Couzigolu P., Richard L., Dumas F.: Detection of HCV RNA in saliva of patients with chronic hepatitis C. Gut, 1993, 34, 59-60.
  7. Czerwionka-Szaflarska M.: ZakażeniaHCV u dzieci z glutenozależną chorobą trzewną. Przegl. Ped., 26, supl., 149-153.
  8. Czerwionka-Szaflarska M., Tyczyńska-Hoffmann B.: Częstość zakażeń HCV u dzieci w swietle własnych obserwacji. Hepatol. Pol., 1996, 3, 83-87.
  9. Dana F., Becherev P.R., Bacon B.R. : Wirusowe zapalenia wątroby typu C, Medycyna po Dyplomie, 1995, 3, 91-96.
  10. Diago M., Carbonell P., Tuset C., Zapater R.: Intrafimiliar transmission of hepatitis C virus. Intern. Symp. on Viral Hepatitis and Liver Disease, Tokyo, 1993, 218A.
  11. Diago M., Zapater R., Casas F., Gonzales C.: Is the Intrafamiliar transmission of hepatitis C possible? VI Iner. Symp. on Viral Hepatitis, Madrid, 1994, 24A.
  12. Ercilla M.G., Fortuny C., Roca A.: HCV vertical transmission. A prospective study. Intern. Symp. on Viral Hepatitis and Liver Disease, Tokyo, 1993, 69A.
  13. Ferrer-Rios M.T., Aquillar-Reina J.: Intrafimiliar transmission of hepatitis C virus. VI Intern. Symp. of Hepatitis, Madrid, 1994, 64A.
  14. Giacchino R.,Timitilli A., Cristina E., Tasso L., Sinelli N.: HCV transmission in Italian infants born to HIV negative women. Intern. Meet. on Paed. Hepatol., Sorrento, 1997, 90A.
  15. Ho-Hsiung Lin, Jia Horng Kao, Hong-Yuan Hsu: Absence of infection in breast-fed infants born to hepatitis C infection mothers. J. Peadiatr. 1995, 126, 589-591.
  16. Juszczyk J.: Hepatitis C. AK-ZO Organon Teknika, Warszawa, 1993, 21-24.
  17. Karyda S., Tsatra J., Orphanou H., Kousi A., Sinanidou T. : Lack of intrafamiliar transmission of HCV in family members of children with talassemia major and chronic hepatitis C. Intern. Meet. on Paed Hepatol., Sorrento, 1997, 94A.
  18. Kiyosawa K., Sodeyama T., Tanaka E.: Hepatitis C virus infection in health care workers. Intern. Symp. on Viral Hepatitis and Liver Disease, Tokyo, 1993, 58A.
  19. Koff R.S.: The low efficiency maternal-neonantal transmission of hepatitis C virus, how certain are we? Ann. Intern. Med., 1992, 1117, 967-969.
  20. Kojima T., Yamanaka T.: Transmission routes of hepatitis C virus: analysis of anti HCV-positive pregnant women and their family members. Nippon Sanka Fujinka Gakkai Zasshi, 1994, 46, 573-575.
  21. Kuroki T., Nishiguchi S., Fukuda K.: Vertical transmission of hepatitis C virus (HCV) detected by HCV RNA analysis. Gut, 1993, 34, 52-53.
  22. Lindsay K.L.: Management of chronic hepatitis in special populations. Am. J. Med., 1994, 96, 51-53.
  23. Manns M.P.: Mode of infecting/chronicity rate: general population and risk group. An Educ. Symo. Chronic HCV Infect., Vienna, 1995, 14A.
  24. Marin M.G., Rodella A., Gussiago A.: Mother to infant transmission of hepatitis C virus. Intern, Symp. on Viral Hepatitis and Liver Disease, Tokyo,, 1993, 216A.
  25. Marinio M., Di-Pietro M., Moschita P., Balocchino M.:Intrafimily spread of hepatitis C virus infection. Microbilogy, 1994, 17, 147-150.
  26. Nazzal K., Hryniewicz J., Brojer E., Cianciara J. : Zakażenia rodzinne wirusem zapalenia wątroby typu C. Mat. Nauk. XIII Zj. Epid. i Lek. Chor. Zakaź., Poznań, 1994, 405A.
  27. Ohto M., Yamaki J., Endo C.: Mother to infant transmission of hepatitis C virus. Intern, Symp. on Viral Hepatitis and Liver Disease, Tokyo,, 1993, 216A.
  28. Porst H., Schmidt D., Meisel H.: Intrafimiliar transmission of hepatitis virus. A retrospective study. Intern. Symp. on Viral Hepatitis, Madrid, 1994, 61A.
  29. Samdal H.H., Skaug K., Nordbo S.A., Bentsen B.S.: Transmission of hepatitis C from mother to child in Norway. Intern. Meet. on Paed. hepatol., Sorrento, 1997, 93A.
  30. Wejstal R., Widell A., Mansson A.S.: Mother to infant transmission of hepatitis C virus. Ann. Intern. Med., 1992, 117, 887-890.
  31. Wysocki M., Kołtan S., Balcar-Boroń A., Kołtan A., Narolska E., Graczykowski R., Styczyński J., Dębski R.: Zawodowe ryzyko zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu C (HCV) XXV Jubil. Kong. Ped. Pol., Wrocław, 1997, 297A.