Rumianek pospolity (Matricaria chamomilla) należy do najpospolitszych roślin Europy. Nazwy potoczne, ludowe to: Kamelka, Kamila, Marunka, Rumianek apteczny, Rumień. Nazwa angielska Wild Chamomile, a niemiecka Echte Kamille. Jest to roczna roślina o pędach wzniesionych, rozgałęzionych, rosnących do 15-50 cm wysokości. Kwiaty ma o barwie żółtawo – białej. Owocem jest niełupka 🙂 .
Rumianek jest uznawany za chwast, ale uprawia się go również, jako roślinę ozdobną oraz leczniczą. W krajach wschodnich dodawano go do mieszanek o działaniu erotycznym.
W starożytnym Egipcie ceniono go za jego działanie przeciwgorączkowe i chłodzące. W średniowieczu stosowano koszyczki rumianku oraz olejek rumiankowy. We Francji uchodzi za odtrutkę na kawę i papierosy.
Surowcem leczniczym jest koszyczek, bogaty w następujące związki czynne: olejek eteryczny, flawonoidy, pochodne kumarynowe (umbeliferon, herniaryna), garbniki, inozytol, kwasy organiczne (walerianowy, salicylowy, matrycynowy), cholinę, sole mineralne, śluzy. W XVI wieku wyizolowano olejek rumiankowy i po licznych badaniach uznano, iż ma on cenne właściwości lecznicze. Olejek eteryczny stosuje się w masażu oraz inhalacjach lub kąpielach na dolegliwości skórne, a także w stanach zapalnych górnych dróg oddechowych, nieżycie oskrzeli, w bronchicie, kokluszu, katarze siennym. Dobre efekty uzyskuje się stosując go w nadpobudliwości nerwowej, bezsenności, stanach lękowych i stresie.
Chamazulen, bisabolol, mircen, spiroeter są składnikami olejku, dzięki którym działa on przeciwzapalnie, przeciwbakteryjnie, osłaniająco, kojąco oraz antydepresyjnie. Olejek ten ma przyjemne ciemno – niebieskie zabarwienie, które ciemnieje z upływem czasu. Należy pamiętać, iż po 2-3- tygodniach stosowania olejków należy zrobić przerwę.
Napary i odwary przygotowywane z koszyczków rumianku wykazują działanie przeciwzapalne, bakteriostatyczne, oczyszczające, regenerujące, łagodzące. Stosuje się je w stanach zapalnych jamy ustnej, gardła, anginach, nieżycie dróg oddechowych oraz w osłabieniu czynności wydzielniczej przewodu pokarmowego i braku apetytu. Preparaty rumiankowe przynoszą pomoc w egzemie, pokrzywce oraz stanach zapalnych skóry (suchość skóry, swędzenie, zaczerwienienie). Właściwości uspokajające i lekko moczopędne rumianku stwarzają możliwość zastosowania go w depresji, podrażnieniu nerwowym, napięciu przedmiesiączkowym.
W bólach mięśniowych oraz artretycznym zapaleniu stawów pomocne będą kompresy przygotowane z naparu oraz olejek rumiankowy. W alergicznym i ropnym zapaleniu spojówek, na zmęczone czy przepracowane oczy ulgę mogą przynieść okłady. Preparaty rumiankowe stosowane są w dolegliwościach niemowląt: bóle, wzdęcia brzuszka, niestrawność czy też trudności z oddychaniem w przypadku zatkanego noska lub jego nieżytu.
Z równie dobrym skutkiem jak medycyna przetwory rumiankowe stosuje kosmetyka. Rumianek zastosowany w płukankach do włosów łagodzi podrażnienia skóry głowy i nadaje włosom jasny złocisty odcień. Stosuje się go w kremach, maseczkach, tonikach przeznaczonych do cery wrażliwej, skłonnej do podrażnień.
Dodatkowo – opis rumianku pospolitego autorstwa Dr Henryka St. Różańskiego
Rumianek pospolity
Matricaria chamomilla (Compositae)
Opis.
Rumianek pospolity (lekarski) – roślina wieloletnia (w ostre zimy wymarza) dorastająca do 40 cm wys.; łodyga naga, gałęzista, mocna; liście 2-krotnie pierzastosieczne, o odcinkach nitkowatych, równowąskich; koszyczki kwiatowe zebrane w wiechowate kwiatostany; kwiaty nibyjęzyczkowe, rurkowe; dno kwiatowe wypukłe, wewnątrz puste; kwiaty brzeżne – białe, środkowe – żółte; owoc – niełupka. Kwitnie od maja do sierpnia. Roślina pospolita w całym kraju; rośnie na łąkach, na polach, na ugorach, na polnych drogach, na wzgórzach, przy budowach i długoletnich wykopach; lubi gleby gliniaste, wilgotne, azotowe, lekko lub bardzo kwaśne, unika gleb wapiennych. Rumianek pospolity zastąpić można rumiankiem bezpromieniowym – Matricaria discoidea, rosnącym w całej Polsce i bardzo podobnym do niego. Podobne działanie lecznicze wykazuje także rumian szlachetny, czyli rzymski – Anthemis nobilis – łodyga płożąca się po ziemi, owłosiona; dolne odcinki pędów mocno ulistnione, górne zaś bezlistne lub z rzadka ulistnione; dno kwiatowe pełne, .płaskie; kwiaty środkowe – żółte (rurkowe), zewnętrzne natomiast – białe, kwiaty są gęsto wypełnione płatkami, są pełne. Dla celów leczniczych i farmaceutycznych uprawiane.
Uwaga!
Zauważyłem, że gro zbieraczy ziół myli rumianek z pospolitą rośliną o nazwie Leucanthemum vulgare, czyli złocień właściwy – bylina dorastająca do 60 cm wys.; łodyga sztywna, pojedyncza, w górze bezlistna i ewentualnie owłosiona; liście dolne – ogonkowe, podłużnie jajowate, brzegiem tępo karbowano-piłkowane; liście górne – siedzące, mniejsze od dolnych; koszyczki kwiatowe złożone z białych płatków l żółtego środka (rurki), duże, 3-5 cm szer., przywabiające muchy i chrząszcze, które je zapylają; rośnie na łąkach, pastwiskach, przy rzekach, na ugorach, na polanach; często uprawiany w ogródkach jako rośliny ozdobne. Złocień właściwy ma zupełnie inny skład chemiczny i całkowicie odmienne działanie lecznicze w porównaniu z rumiankami.
Surowiec.
Surowcem farmakopealnym jest kwiat (koszyczek) – Anthodium Chamomillae (USL,FP I,II,III,IV et V) oraz całe ziele – Herba Matricariae chamomillae, które zbiera się w okresie kwitnienia i suszy w temp. do 40 C, potem mieli i przesypuje do szczelnego opakowania. W aptekach i w sklepach zielarskich można kupić nie tylko kwiat rumianku (opak. 10, 20 i 50 g), ale również wyciąg alkoholowy z rumianku znany pod nazwą Azulan (30 i 100 g), który jest bardzo wygodny w użyciu. Niekiedy sprzedaje się też Anthodium Anthemidis czyli koszyczek rumianu rzymskiego.
Skład chemiczny.
Surowce zawierają olejek eteryczny – do 1,5% (składniki: alfa-bisabolol, chamazulen, farnezen, en-in-dicykloeter, myrcen, kadynen), flawonoidy lipofilne (apigeninę, luteolinę, kwercetynę, patuletynę, izoramnetynę. chryzosplenetynę i chryzoeriol), kumarynowce (herniarynę, umbeliferon), poliacetylenowce (endoeteropoliiny), cholinę 0,3-0,6%, śluzy – do 17%(kw. galakturonowy – do 45%, ksyloza, galaktoza itd.); triakontan, fitosterole, kw. salicylowy, kw. nikotynowy, kw. walerianowy, kw. tyglinowy i in.
Działanie.
Wyciągi z rumianków działają przeciwzapalnie, odkażająco, lekko żółciopędnie, lekko nasennie, dość silnie uspokajająco, słabo moczopędnie, rozkurczowo, przeciwwzdęciowo, lekko napotnie, silnie przeciwalergicznie poprzez hamowanie uwalniania histaminy (ziołowy lek przeciwhistaminowy); wzmagają wydzielanie śliny, soków trawiennych, polepszają trawienie; hamują uwalnianie bradykininy (polipeptyd z grupy kinin, złożony z 9 aminokwasów, powstający z białka osocza pod wpływem aktywnej trypsyny; zmniejsza napięcie mięśni gładkich, zmniejsza ciśnienie krwi i zwalnia pracę serca) i serotoniny (produkt hydroksylacji i dekarboksylacji tryptofanu, neuroprzekaźnik w neuronach mózgowych; wywołuje skurcz mięśni gładkich, zwiększa ciśnienie krwi poprzez zwężanie naczyń krwionośnych), polepszają samopoczucie, regulują wypróźnienia.
Wskazania:
zdenerwowanie, bezsenność, niepokój, osłabienie, zmęczenie, stres (+ inne zioła), zaburzenia trawienia, biegunka, bóle brzucha, stany zapalne i zakażeniowe przewodu pokarmowego (przełyku, żołądka, jelit), układu moczowo-płciowego, nerek, dróg moczowych, cewki moczowej), sprue, upławy, zapalenie przydatków, świąd l zapalenie pochwy oraz warg sromowych, zapalenie jąder, hemoroidy, choroba wrzodowa, choroby alergiczne, schorzenia skórne, stany zapalne jamy ustnej i gardła, zapalenie i zakażenia spojówek oraz gałki ocznej, przemęczenie i opuchnięcie oczu, zapalenie gruczołów łzowych, stany zapalne uszu (przepłukiwanie naparem), choroby włosów, pękanie i zapalenie brodawek piersiowych, zapalenie piersi (patrz olcha), zapalenie odbytu.
Napar:
2 łyżki kwiatów lub ziela zalać 1-2 szkl. wrzącej wody; odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić kilka razy dz. po 200 ml; niemowlęta – ok. 30-50 ml naparu 2-3 razy dz.
Nalewka rumiankowa – Tinctura Matricariae :
pół szkl. suchych kwiatów lub suchego ziela zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki w 50 ml wody lub stosować zewnętrznie do przemywania i okładów. Do płukania: 1 łyżka nalewki na 100-150 ml wody przegotowanej.
Intrakt rumiankowy – Intractum Matricariae :
pół szkl. świeżych kwiatów lub ziela zalać 400 ml alkoholu 40-70% o temp. wrzenia; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1-2 łyżeczki (w ostrych stanach – 3 łyżeczki nalewki w 100 ml wody przeg.). Do płukania: 1 łyżka płynu na 200 ml wody.
Ekstrakt rumiankowy – Extractum Matricariae :
pół szkl. świeżego lub suchego ziela (albo samych kwiatów) rumianku zalać 150 ml alkoholu 40-70% lub gliceryny o temp. 50°C; wytrawiać 10 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po pół łyżeczki w 50 ml wody przeg. lub stosować do pędzlowania schorzałych miejsc (pryszczy, ropni, ran, opryszczek, wyprysków, liszajów, oparzeń, odparzeń, owrzodzeń, odmrożeń, otarć naskórka i in.) na skórze i błonie śluzowej (jamy ustnej, pochwy). Do płukania: 1 łyżka płynu na 200-250 ml wody przegotowanej.
Azulan
zażywa się 2-3-4 razy dz. po pół łyżeczki w 50 ml wody lub stosuje do przemywania, pędzlowania (w stanie nierozcieńczonym) i płukania (1 łyżeczka płynu na 100 ml wody przeg.).
Ocet rumiankowy – Acetum Matricariae :
pół szkl. suchych lub świeżych kwiatów (albo całego ziela) zalać 200 ml octu; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Stosować do: przemywania i pędzlowania schorzałych miejsc na skórze i błonie śluzowej w stanie nierozcieńczonym; do płukania – 1 łyżka octu na 200 ml wody przeg. – jamy ustnej, gardła, pochwy, włosów; do okładów na opuchnięte miejsca, rany, oparzenia, stłuczenia l owrzodzenia oraz ropnie w stanie nierozcienczonym lub rozcieńczonym naparem z arniki i(lub) nagietka (100 ml octu na 100 ml naparu ziołowego).
Napar i odwar rumiankowy stosować do lewatyw w ilości 100-200 ml i o temp. 37° C przy stanach zapalnych odbytu, jelita grubego i bańki odbytowej oraz przy świądzie, owrzodzeniach, bolesnym parciu na kał, niestrawności, biegunce i hemoroidach.
W chorobach narządów płciowych rumianek stosować zewnętrznie i wewnętrznie, i ewentualnie z innymi ziołami.
Olej rumiankowy – Oleum Matricariae :
pół szkl. świeżych lub suchych kwiatów rumiankowych, albo też samego ziela zalać 200 ml oleju sojowego, słonecznikowego lub kukurydzianego, albo też oliwy o temp. 60°C; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce lub 1-2 razy dz. po 2 łyżki (stany zapalne przewodu pokarmowego, zaparcia, zaburzenia trawienia, hemoroidy, wyczerpanie nerwowe). Stosować do: lewatyw (100-200 ml oleju rumiankowego o temp. 38°C w przypadku zaparć, świądu, hemoroidów, niestrawności itd.); przemywania skóry wrażliwej, suchej, skłonnej do uczuleń, nie znoszącej mydła, z wągrami, ze stanami zapalnymi, z plamami, przy odparzeniach, owrzodzeniach; do leczenia ran, nadżerek, oparzeń, otarć naskórka; maseczek kosmetycznych – olejowych: płachty gazy zmoczyć w oleju rumiankowym i nałożyć na skórę odtłuszczoną, trzymać 45 min. zdjąć i zastosować masażo-wcieranie oleju pozostałego na skórze, po czym zetrzeć jego nadmiar (stosować profilaktycznie i w celach leczniczych; wywiera działanie przeciwzapalne, odkażające, pojędrniające, natłuszczające, wybielające, oczyszczające i odżywcze w stosunku do skóry); do kąpieli olejowych na włosy suche, łamliwe, rozdwajające się, wypadające, zniszczone zabiegami fryzjerskimi, pozbawione połysku i puszystości: w umyte włosy wetrzeć obficie olej rumiankowy, nakryć je folią na 3-4 godziny, po czym zmyć olej najpierw białkiem jaja kurzego, a potem szamponem (zabiegi powtarzać aż do skutku; leczą także łupież suchy i suche zapalenie skóry owłosionej); do okładów na schorzałe miejsca, np. suche, zniszczone, łuszczące się wargi, ropnie. Olej rumiankowy może z nadwyżka zastąpić mleczka, śmietanki i kremy kosmetyczne.
Rp. Maść rumiankowa – Unguentum Matricariae.
Składniki:
- – 2 łyżki wyciągu glicerynowego lub olejowego z rumianku, albo też 1 łyżka Azulanu wymieszana z 1 łyżką gliceryny;
- – 2 opakowania 30 g Linomagu – kremu lub maści, albo też 60 g maści z wit. A, lanoliny, euceryny czy maści Alantan.
Sposób przyrządzenia: do moździerza umieszczonego na gorącej maszynce elektrycznej włożyć podłoże maściowe (np. Linomag) i gdy ulegnie ono rozpuszczeniu wlać do moździerza ekstrakt rumiankowy (glicerynowy, olejowy alkoholowy); składniki uciera, tak długo aż utworzą jednolitą masę. Ciepłą jeszcze maść przelać do odpowiedniego pojemnika. Przechowywać w zimnym miejscu. Maść rumiankowa wywiera takie działanie jak olej rumiankowy i może być stosowana w celach kosmetycznych (zamiast zwykłych kremów),jak i leczniczych.
Galaretka rumiankowa:
1 łyżkę żelatyny spożywczej zalać 350 ml wrzącej wody (wlewać ją stopniowo, początkowo kilka łyżek) i stale mieszając oraz podgrzewając doprowadzić do rozpuszczenia się żelatyny. Następnie do płynu wsypać 6 łyżek świeżych lub suchych kwiatów rumianku, wymieszać, zagotować i zawartość naczynia przelać do słoika, który następnie należy przenieść w zimne miejsce, aby galaretka zastygła się, a masa roślinna opadła na dno słoika. Galaretkę zażywać 2-4 razy dz. po 1-2 łyżki przy chorobie wrzodowej, niestrawność, krwawieniach z przewodu pokarmowego, biegunkach, zaburzeniach trawiennych, stanach zapalnych i hemoroidach. Stosować ją także na skórę do leczenia wielu schorzeń, w tym także ran, po goleniu (polecam gorąco) oraz na błony śluzowe (na przykład w przypadku chorób pochwy). Po podgrzaniu do temp. 36-38o C używać do lewatyw w ilości 150 ml przy hemoroidach, świądzie, ostrej drażniącej biegunce i stanach zapalnych odbytu oraz jelita grubego. Polecam ją także wcierać we włosy po umyciu, przy czym należy po 4-6 godzinach wypłukać włosy w naparze rumiankowym. Galaretka rumiankowa wywiera działanie typowe dla innych przetworów z tej rośliny, ale dodatkowo hamuje krwawienia i wybitnie przyśpiesza regenerację skóry oraz jej wytworów (błon śluzowych, włosów). Posiada też większe właściwości osłaniające (tworzy cienką błonkę).
Rp.
- Nalewka rumiankowa – 10 ml
– (Azulanu daje się zawsze o połowę mniej czyli 5 ml, chyba że podałem inaczej) - Nalewka glistnikowa – 10 ml
- Nalewka walerianowa – 10 ml
- Nalewka nagietkowa – 10 ml
- Nalewka dziurawcowa – 10 ml
- Nalewka rozmarynowa – 10 ml
- Nalewka melisowa – 10 ml
- Nalewka jemiołowa – 10 ml
- Nalewka nostrzykowa – 10 ml
- Nalewka lebiodkowa – 10 ml
- Miód naturalny – 50 ml
Składniki starannie wymieszać. Jest to typowy lek uspokajający i lekko nasenny. Obniża ciśnienie krwi; reguluje i zwiększa wydzielanie żółci, soku żołądkowego i trzustkowego; poprawia samopoczucie, wzmacnia ogólnie; wykazuje wpływ przeciwbólowy, wykrztuśny, rozkurczowy i odtruwający. Zażywać 2-3 r czy dz. po 1 łyżce (w bezsenności – 2 łyżki przed snem).
Wskazania: schorzenia wątroby i pęcherzyka żółciowego, niepokój, stres, lęki, wyczerpanie nerwowe, drżenie, osłabienie, choroby alergiczne, skórne i zakaźne, nieżyty układu oddechowego, przeziębienie, okres po- i przekwitania.
Rp.
- Kwiat rumianku – 1 łyżka
- Liść mięty – 1 łyżka
- Kłącze tataraku – 1 łyżka
- Korzeń wilżyny – 1 łyżka
- Owoc anyżu – 1 łyżka
- Owoc kminku – 1 łyżka
- Ziele majeranku – 1 łyżka
- Korzeń omanu – 1 łyżka
- Ziele tymianku – 1 łyżka
- Kwiat lipy – 1 łyżka
- Kwiat dziewanny – 1 łyżka
- Mech islandzki – 1 łyżka (Porost islandzki)
Wymieszać starannie. 2 łyżki mieszanki zalać 1-2 szkl. wody; zagotować i odstawić na 20 minut; przecedzić. Pić 4-6 razy dz. po 50-100 ml; dzieci ważące 10-15 kg – 1-2 łyżki, 20-25 kg – 5 łyżki, 30-35 kg – 50 ml, 4 razy dz.
Wskazania :
zaburzenia przewodu pokarmowego połączone z bólami, nieżyt jelit z nadmiernymi procesami fermentacyjnymi, wzdęcia, nudności i wymioty, choroby wątroby, pęcherzyka, dróg żółciowych i trzustki, skąpomocz, nieżyt dróg moczowych i nerek, bóle gośćcowe, dna, nieżyt układu oddechowego, gruźlica, kaszel, robaki przewodu pokarmowego (200 ml odwaru na czczo przed jedzeniem 2 razy dz., do mieszanki dodać ziele lub kwiat wrotyczu w ilości 2 łyżek), gorączka, choroby zakaźne, przeziębienie, schorzenia skórne.
Dr Henryk St. Różański
Ziołowe alkoholowe nalewki złożone.
Oferujemy płatną pomoc ziołoleczniczą (fitoterapeutyczną) szczególnie osobom z marskością wątroby (w tym poalkoholową, stłuszczeniową, w wyniku PBC, PSC , AIH, NASH, z zakażeniem HBV, po zakażeniu HCV), z przewlekłymi chorobami wątroby, z niewydolnością wątroby (w tym w okresie marskości niewyrównanej z wodobrzuszem, encefalopatią), wsparcie leczenia przy HCC (pierwotny rak wątroby), a także w przypadku wielu innych schorzeń o patogenezie autoimmunologicznej, infekcyjnej (np. Borelioza, zakażenia ogólnoustrojowe, zakażenia układu moczowo-płciowego).
